Emirgan

De laatste dagen. Dat betekent afscheid nemen. Vandaag had ik afgesproken met Deniz, mijn Erasmus buddy. We namen de bus naar Emirgan, ten noorden van de tweede brug over de Bosporus. Het weer is prachtig deze tijd. Dertig graden, stralende zon, en zelfs in het midden van de nacht is het niet koud. We praten bij en aten een slaatje onder een grote boom, niet ver van het water. Er waren mensen aan het zwemmen op de kade en ik dacht eraan om morgen terug te komen om dat ook te doen, maar ik weet het nog niet. Daarna gingen we naar een park in de buurt. Er zijn weinig parken in Istanbul, maar ze zijn wel groot en mooi. We kochten een ijsje en gingen op een bankje bij de vijver gaan zitten onder de schaduw van een boom. Het was echt een prachtige plek. Als ik het eerder had ontdekt was ik er vaker geweest. Om de woorden van Deniz te gebruiken, zij die Istanbul wouden veroveren doorheen de geschiedenis hadden gelijk.

De laatste week

De laatste week is aangebroken en de tijd vliegt echt voorbij. Ik werk aan mijn thesis, neem afscheid van mijn vrienden hier, en heb ondertussen nog bezoek uit België. Gisteren wou ik in de bibliotheek van Boğaziçi University gaan werken en na een uur op de bus zitten zag ik dat ze toe was. Zaterdag was de sluitingsdag. Ik ging terug en was een beetje gefrustreerd maar dat werd onmiddellijk goed gemaakt toen ik aankwam in de dormitory. De twee hartelijkste en sympathiekste bewakers zaten bij de ingang en ze boden mij thee aan. Ze vroegen mij wanneer ik terug ging naar België, hoe ik Turkije vond, waar ik allemaal was geweest. Hoe ik het eten vond, en welk eten typisch Belgisch was. Of ik zou terugkomen? Zeker. Dan moest ik chocolade meenemen voor hen. Die theecultuur is een van de dingen die mij het meeste bevalt aan Turkije. Altijd en overal wordt er thee gedronken en een babbeltje geslaan. Op de kaai is er een plaats waar ik altijd ga als ik een visbroodje eet, omdat ze daar het lekkerste zijn, en altijd als ik daar passeer nodigt de baas mij uit om thee te drinken.

Daarna belde Tuğçe mij. Ze was terug uit İzmir en had wat mij voor mij. Turkse koffie en çekirdek, zonnebloempitten. Turken eten heel graag zonnebloempitten. Op straat zie je vaak een hoopjes pellen van de pitten, alsof er op die plaats een hamster aan iets heeft geknaagd. Turken kunnen heel snel de pitten pellen en soms houden kinderen zelfs wedstrijden om ter snelst çekirdek pellen. Dan pellen ze er zo snel mogelijk dertig om die dan allemaal in een keer op te eten.

's Avonds sprak ik af met mijn Belgische vrienden en enkele Erasmussers. We dronken iets op een bar op het dak van een gebouw, van waar we een zicht hadden op de Gouden Hoorn en de Bosporus. Aan elke kant van het dak liep de stad door zo ver de horizon liep, en nog veel verder daarachter. Elk plekje land was ingepalmd door de stad, met hier en daar wel een park tussen natuurlijk. Enkel de zee had al die duizenden jaren stand kunnen houden.

Iran

Ik ben nog steeds hele dagen aan mijn thesis aan het schrijven, maar af en toe is er tijd voor een pauze. Zoals gisterenavond. Het was de laatste Erasmus party van het academiejaar en het was fijn om iedereen nog eens terug te zien voor iedereen vertrekt. Veel volk was er, en het was echt tof. Het was ook heel warm in de zaal, sinds een week is het nooit echt koud meer in Istanbul, zelfs in het midden van de nacht. We hebben dan ook veel afgewisseld tussen binnen en buiten.

En vandaag werk ik dus weer verder aan mijn thesis, die over Iran politiek gaat. Vandaag zijn het presidentsverkiezingen in dat land. En wie zegt dat politiek saai is, moet zich dringend verdiepen in Iran, want als er één eigenschap niet toepasbaar is op politiek in Iran, is het saaiheid. Vier kandidaten doen er mee aan de race, maar er zijn maar twee echte kanshebbers, al weet je nooit helemaal zeker in Iran. Aan de ene kant heb je de zittende conservatieve president Ahmadinejad, die vooral bekend is van zijn harde retoriek zoals de ontkenning van de holocaust. Vier jaar geleden kwam hij met een populistisch programma, steun van de clerici binnen het regime en waarschijnlijk ook na verkiezingsfraude aan de macht. De repressie nam toe sinds dan en Ahmadinejad wordt ook economisch mismanagement verweten, maar zelf speelt hij altijd creatief met cijfers om op te bewijzen dat de economie erop vooruit gegaan is. Bovendien is een deel van de bevolking wel degelijk welvarender geworden door subsidies uit olieinkomsten, en heeft de zittende president op die manier steun weten te kopen. Ahmadinejad's belangrijkste uitdager is de hervormingsgezinde ex-premier Mousavi. Hij wil meer transparantie in de economie en de toepassing van de rule of law. Hij verwijt Ahmadinejad het land geïsoleerd te hebben, en wil de relaties met het westen verbeteren.
Het belooft een nek-aan-nek race te worden. Hoewel er veel kritiek is op de zittende president heeft hij nog steeds de steun van de clerici in het regime en van de revolutionaire garde. De opkomst is een belangrijke factor. Veel mensen hebben hun vertrouwen in het systeem verloren, en een lage opkomst is vooral in het nadeel van de hervormingsgezinde kandidaten. Spannend wordt het in ieder geval.

Thesis

Laat ik nog eens iets schrijven op mijn blog. Ik ben tegenwoordig druk aan mijn thesis aan het werken. Nadat het enkele maanden stil had gelegen ben ik er sinds vorige week maandag weer aan bezig en het kan me echt boeien (het onderwerp is ideologische verschillen in de Iraanse politiek). Ik vind hier best veel informatie bovendien. Meestal werk ik in de studeerkamer, op het dak van de dormitory, maar soms ook in de bibliotheek in Kuştepe (een campus van Bilgi). Deze week ben ik ook een dag naar Boğaziçi University geweest, om daar in de bibliotheek te werken. Die bibliotheek is veel groter dan die van Bilgi, en er is een hele collectie over het Midden Oosten. Helaas was er een boek dat ik zocht dat in beide bibliotheken verdwenen was.

Tussen al dat gewerk door maak ik ook wel tijd voor pauzes. Woensdag heb ik Tuğba een rondleiding gegeven in Santralistanbul, dat is de mooiste campus van Bilgi. Dinsdag ben ik met Stan iets gaan drinken. Stan was hier twee jaar geleden op Erasmus en een jaar geleden heb ik hem in Gent ontmoet om over zijn ervaringen te horen. En nu was hij terug in Istanbul, om zijn vriendin te bezoeken. In een bar in İstiklal Caddesi vertelden we over onze tijd in Istanbul en het bleek dat veel van onze ervaringen gelijk lopend waren.

Gebed

Of we naar het gebed wouden gaan, vroeg Ali al grappend. We zaten in de tuin van een nargile bar in Tophane en niet veel eerder waren de bars in de buurt in collectief gejuich uitgebarsten. Beşiktaş had de binnenlandse voetbalcompetitie gewonnen. Al de hele avond liepen mensen in zwart-witte t-shirts en met vlaggen van Beşiktaş door de straten. Na de winst werd vuurwerk afgestoken, mensen kwamen op straat en zongen het clublied en auto's reden luid claxonnerend naar het stadion van de ploeg. Turkije is een voetbalgek land. Niet van hun stuk te brengen door al dat voetbalkabaal riepen de minaretten op tot gebed. Het was twintig na tien, het laatste van de vijf dagelijkse gebedsmomenten. Was het mogelijk om het gebed bij te wonen, vroegen we. In de Blauwe Moskee is dat niet mogelijk. Die kan je enkel bezoeken tussen de gebeden in. Maar wat niet mogelijk is in het door toeristen overspoelde Sultanahmet is dat wel in Tophane. Toen de oproep afgelopen was gingen we met drie naar de moskee. We deden onze schoenen uit en ik wikkelde een doek om mijn benen om mijn knieën te bedekken. Binnen in de moskee gingen we achteraan in een hoekje zitten, om van daar te kunnen aanschouwen hoe het gebed in zijn werk ging. Veel mensen waren er niet in de moskee. Het zaterdagavondgebed is niet het meest populaire van de week. Alle gelovigen in de moskee waren mannen. Velen van hen droegen mutsjes die door streng gelovigen worden gedragen. De mannen waren verspreid over de moskee aan het bidden toen we binnenkwamen. Even later kwam de imam langs achteren naar binnen. De gelovigen volgden hem naar voor. Ze gingen vooraan in twee of drie rijen achter elkaar staan. Ze hielden hun handen in de lucht, knielden dan neer, en gingen dan weer rechtstaan. De imam zong het gebed, in het Arabisch. Ali vertelde dat hij wist wat er werd gezongen, hoewel hij verder geen Arabisch kende. Het rechtstaan en knielen werd vier keer herhaald en omdat het toch elke keer hetzelfde was gingen we na de eerste keer weg. We deden onze schoenen terug aan en gingen terug naar de nargile bar. De Beşiktaş supporters waren nog steeds de overwinning van hun ploeg aan het vieren, en ze zouden dat nog de hele nacht doen.

Minderheden

Istanbul wordt vaak omschreven als een kosmopolitische stad, een stad waar iedereen gewoon mens is en religie, etniciteit, taal of nationaliteit niet van belang zijn. De werkelijkheid is helaas anders. Je moet maar eens een synagoge proberen zoeken. Voor de oprichting van de republiek was de populatie van Istanbul een bonte verzameling van Turken, Ameniërs, Joden en Grieken, tegenwoordig blijft van die laatste drie groepen weinig over. Dat is een gevolg van het Turkse nationalisme waar kwistig gebruik van werd gemaakt bij het besturen van het land. In 1955 bijvoorbeeld werden Grieken met geweld uit Istanbul verdreven na foute berichten over een aanslag tegen Atatürks geboortehuis in Thessaloniki in Griekenland. Gelukkig zijn er veel mensen in Turkije die de fout inzien, al blijft nationalisme ook vandaag nog sterk aanwezig. Over de Turkse premier Erdoğan valt veel te zeggen, en dat wordt ook gedaan, van vermeende corruptie, despotisme, tot beschuldigingen dat hij van Turkije een islamitische staat wil maken. Maar wat hij zaterdag zei kon ik erg appreciëren. In een toespraak omschreef hij de verdrijving van minderheden in de recente geschiedenis van Turkije als een “fascistische daad”. De leider van de kemalistsiche CHP, een van de oppositiepartijen, beschuldigde de premier ervan “een collaborateur” te zijn, en “onze [de Turkse] geschiedenis te besmetten”. Hij verweet de premier niets gezegd te hebben over Turken die uit Griekenland waren verdreven. Bahçeli, leider van de extreem-rechtse MHP maakte het nog bonter. Volgens hem was het statement “een zwarte pagina” in Erdoğans politieke carrière en hij eiste verontschuldigingen van de premier.

Daarmee is een schrijnend probleem aangehaald wat de Turkse geschiedenis betreft: zelf-kritiek. Al te veel mensen blijven volhouden dat de Turkse (en daarvoor Ottomaanse) geschiedenis er een was van overwinningen, hoogtepunten, en hoogtepunten die boven die andere hoogtepunten uitstaken. Zonder foutjes, helemaal perfect. Het parcours van de geschiedenis is nochtans helemaal niet zo foutloos gereden. Wie dat toegeeft is niet perfect, maar stopt tenminste met zelf-bedrog. En dat is weer een stapje dichter bij de perfectie.

De Grieken konden Erdoğans toespraak alleszins smaken.

Miniaturk

Mijn ouders zijn terug naar België sinds deze ochtend. Zaterdag hebben we Miniaturk bezocht, de Turkse versie van Mini Europa, en zijn we in Santralistanbul geweest, een van de campussen van de unief, naar de eerste Ottomaanse elektriciteitscentrale. Met de taxi gingen we naar Kariye Müzesi, een goed bewaarde Byzantijnse kerk, die net zoals de Aya Sofia een moskee was, om uiteindelijk een museum te worden. We waren vlakbij de oude stadsmuur en vonden een plaats waar we naar boven konden. Ooit ging Istanbul niet verder dan deze muur, maar nu loopt de stad tot achter de horizon als je vanop de muur kijkt. We maakten een wandeling naar Fatih, een van de meer religieuze wijken van de stad. In de grote Fatih moskee was een plechtigheid aan de gang. Later gingen we naar boven in de Galatatoren, vanwaar we een prachtig uitzicht hadden op de Gouden Hoorn en het oudste deel van de stad. We aten in mijn favoriete pide-restaurant en dronken thee in een gezellige tuin.

Zondagochtend brachten we een bezoek aan Dolmabahçe, een paleis dat door de sultan werd gebouwd terwijl het Ottomaanse Rijk steeds verder afbrokkelde, om te bewijzen dat het rijk nog niet uit was. Later de woonplaats van Atatürk. Mijn ouders maakten nog een wandeling in de tuin, terwijl ik naar de inhaalles ging. 's Avonds aten we in İstiklal en staken we de Bosporus over naar de Aziatische zijde om thee te drinken en Baklava te eten. We liepen door een straat met terrasjes die vol zaten met mensen die de voetbalmatch Beşiktaş-Galatasaray volgden op tv. Een van de teams scoorde een doelpunt en de héle straat barstte uit in luid gejuich. Na de thee en de baklava namen we de boot terug en bracht ik mijn ouders naar de tramhalte naar hun hotel.

Vandaag heb ik nog een paper afgewerkt en ben ik verder beginnen werken aan mijn thesis. Ik heb geen examens meer. Voor een vak moet ik nog een paperopdracht krijgen, en verder ga ik hier de komende maand aan mijn thesis te werken. Normaal gezien kom ik 26 juni terug.